ömür

Geçdi bahare ömrümüz
It kürədən geçən kimin

Gən kürədən rahat geçər
Dar kürədən geçən kimin

Hər kim bunun ədəbsiz (!) və təkmil versionun bilir zəhmət olmasa mənə yollasın.

həyat

Söz: Mədinə Gülgun

Kiminə nağıldır kiminə xəyal
Kiminə bir quru şöhrətdir həyat
Kiminin başında bir şirin röya
Kiminə sadəcə söhbətdir həyat

Kiminin başında qızıl quş olur
Kiminin ömründə yorulmuş olur
Kiminin yolunun üstə daş olur
Gah aci gah şirin şərbətdir həyat

Kiminin başında solmayan zərdir
Kiminin üzünə gülən səhərdir
Kiminin ömrünə saysız əsərdir
Kiminə sadəcə söhbətdir həyat

Diller

Büyün iranlı və fars dilində olan veblaglara baxırdım ki iki yazia rast gəldim. Bu yazıların biri turk yazıçısı Əziz Nəsinə görəydi. Əziz Nəsin iranda turk yazıcılarının arasında sanırım ki hamısından çox ve iyi tanınmışıdır. Bu geçən illərdə və sənələrdə əlbəttə Nazim Hekmet və Yaşar Kemalında kitabları nəşr edilmişdir. Ama iranlilara Əziz Nəsin bir ayri yeri var ürəklərdə. Onun kitabları İran inqilabdan qabax çoxlu nəşr olunurdu ama inqilabdan sonra bu yazıçıdan iki uç kitabdan sonra ayrı bir şey neşr edilmiyib. Bu mən işarə edən yazida iranlıların umumi baxışları ona bəlli olurdu. Orda bir linkde artırmışdı ki Nəsinin zindiganliğ macəralarıydı: Böyle Gelmiş Böyle Gitmez.
Ikinci yazıda genə çox calibidi çun bir Türkieli qızın baxışıydı İrana. Mene çoxlu teejubludur ki iki qonşu bir bələ biri birindən xəbərsizdilər. Hələ yaxçıdır ki iranlilar Türkieye gəlip gedillər və tanışlıxları var. Ama hər iki tərəf biri obirin Ərəblərə oxşadır və dıyır o birisi dil Ərəb dilidir. Bu söz turkie tərəfindən artiq eşidilir. Türkiyəlilər bu sözü fars dilinin alfabetinə xatir diyillər. Ama bu taydada vardılar adamlar ki diyillər türkiyəlilərin latin alfabeti səbəb olup ki olar oz dillərindeki kələmələrin köklərin tanımıalar və o haldaki dıllərində yarı kelemeler Ərəb kökü var fikr edələr ki dilləri xalis türküdü. Hərhalda mənim nəzərimə hər iki tay haqlıdılar.

Oxtay

əziz yoldaşım, Hesam. Haqlısın, menim adımı Oxtayın üstündən Oxtay qoyuplar ama heyif ki onun şerlərinden iki üçündən başqa ayrıların eşitməmişəm. Oxtay bizinən bir uzaq familçiliği və nisbəti var onun için zindiganlığından az-bə-çox xəbərim var. Oxtay mənim əmim arvadının xanivadəsindəniydi. Əmi-qızım bir yol təriflirdi mənim için ki ondan sora ki Oxtayi tutup aparıllar onun anası gorxudan onun əldə olan yazıların ki çoxlu nəşr olunmamış şerlərə şamiliydi yandırır. Sora ki Oxtayın qardaşı evə qayıdır və bilir ki qardaşının təkcə yadigarları yandırılıp narahatliğindan başın duvara çalır.
Buda deməğ olar Oxtayın ən adlım və tanınmış şeridir ki Səməd için yazıpdır:

Oxudu garanguş ayriliğ sozun
muruvәt әhlinin gozu yolda kәn
jumdu tufanlara, unutdu ozun
ulduza nә jәvab verәjәyәm mәn?

Qışda qarlı dağlar soraqlaşsalar
Tәbrizın gül oğlun, mehriban oğlun
Bir haray çәkәrәm, ay uca dağlar

Axtarın Arazın çәnlı belindәn
Tәbrizın gül oğlun, mehriban oğlun

Düşmәn tә'nә vursa Sәmәd hardadır
Әlimi sinәmә çalıb deyәrәm
Sәmәd könlümdәdir, ürәyimdәdir
doyuşub olsәdә donmәz elindәn

Onun sәdagәti jan verir bizә
Alovlu eşgindәn ilham aliriq
hәr dәgigә baş çәkir urayimizә
muğayatliq edir öz әkdiginnәn

Söylәyәn gedәcәk, sözü qalacaq
Әdalәt nağılın, el doğruldacaq
Zülm evi әdlilәn bәrbad olacaq
sәmәdi qarşida gorәjәk duşman

Bu bir nağıldır ki ellәr soylәyir
Biri sәsdәn duşsә obirisi diyәr
Nağılci dayanar, soz dәvam edәr
El ucun yaşayar burda bәslәnәn

Nigəran qalmasın, Ulduza deyin
könlümә almışam, Sәmәd'in yolun
Sәmәd könlümdәdir, ürəgimdәdir
Vurğunun adaşı ciyәrimdәdir
İntiqam alacaq el düşmәnindәn
Oxtay (A.Nabdil)

Azəri

Indi arxayın oturub və istədiyim dilin alfabetice yaza bilərəm. Bilmirəm hələ ki bu iş ola biləcəq ya yox ama mən yazacağam. Nədən yazım?

Turkunu Duz Yazmaq

Ne icin artiq burda yazmiram ya yazammiram!? Teze bir iki aydir ki gorurem Turkieden ve Azerbaijannan buraya gelen olur ve baxan olur. Ozumnen fikirleshirem ki "eshi! Bu garmagarishiq yazilarivi necur bunlar oxuya bilecekdiler?" men azerbaijan turkuyem amma hec vaxt oz dilime yazmagi mene orgetmiyipler, men ancak danismagi basariram! Buranida baslamaxdan menzur buyuydu ki yazmagi orgesem amma Azeri fontun burda yola salammamisham. Ancax neinemeq? Isler boyledir!
Bir hefte bundan gabax internetde bir ayri Azeri weblogdan Koroghlu ve hemide Esli-Kerem nagillarin tapdim. Mene anam ushaxlighimda Esli-Kerem naghilin teriflemishdi amma yadimnan chixmishdi. Bilirdim ki bir gozel tragic bir nagildir. Duneniydi ki dayim menen zeh vurdu, her hefte zeh vurar halimi gerib memleketde sorusha! Dedim Eslinin naghilin mene soyle! Tilfunda naghili bashlayib gurtardi, chox gozel, arasinda neche Asiq havasida menim ichin oxudu! Chox gozeldi, gereh ki asiqlar teriflien destanlarin oz seslerinnen tapam, xususen Asiq Dervish ki Urmienin cox adli ve taninmish Asiqlarinnaniydi ki indi allah rehmet elesin bilesine.

Forum des Longues

Nece gun bunnan beri, Toulouse sehrinin Capitole meydaninda bir yiginax variydi ki dunianin dilleri ucun tertib verilmishdi. Bu sehrde her bir aqalliatin kim muayyan bir dili variydi orda bir guse texsis verilmisdi. Cox calibiydi ve coxlu gismlerde diller variydi. Amma o halda ki armenilerin gurfesi variydi ve reqs konserti tertib vermishdiler azerbicanin hec bir nimayendesi yoxuyde. Amma ne gheder olarin reghsleri ve musiqileri bize yaxindir. heyif!

Her halda burda tesmim tutmusux ki septembre ayinda bir Azerbaican gejesi tutax. Gereh ki gelen hefte ki menim sinavlarim qurtuldu basliam onun ucun hazirlanam.

Iller gabax, Iller sonra

Iller gabax, o zaman ki hele Armenilerinen Azerilerin arasinda dava dushmemishdi ve olar sulhle yan ba yana yashirdilar, bir oxumax dillerde gezerdi:

"ezelden gardashdir ellarimiz

Dost olub birleshib ellarimiz

Uraghi bir olub, choraki bir olub, har neyi bir olub ellarimizin

Uraghi bir olub, choraki bir olub, har neyi bir olub ellarimizin

Kur, araz, ararat, gozeldir bu hayat

Kur, araz, ararat, gozeldir bu hayat

Gardash olub hayastan Azerbaican

Gardash olub hayastan Azerbaican

Neghmemiz ujalsin gune ayax

Sesimiz yayilsin bu dunyaya

Shen sesi bir olub, hevesi bir olub, nefesi bir olub ellarimizin

Shen sesi bir olub, hevesi bir olub, nefesi bir olub ellarimizin

�"

Heyif ki Armenistan ahdine vefadar galmadi. Indi bu oxumax azerbaicanda yasakdir. Kimse goylu istemir ki bunu eshitsin. Haxlarida var. bilmirem olajax ya yox ve eger olsa neche yil chekecek ki bir daha bunu eshidek. Indi ki dushmanchalix ele dikkelib ki umut nuru gorunmur. Dunen bir fars dostumnla danishirdim ve o armenilerin terefin saxladi. Shuxlugha saldim ve ustunnen kechdim amma bu ish bir terefin o biri terefi danmaghinan duzelmez. Gereh her iki teref burda el ele vere ki bu mushkuller gurtula. Her halda azerbaicannilar da bir adamlar deyiller ki garabaghdan el chekeler. Garabagh bize en eziz sheylerin xatireside. Onnan keche bilmerik.

Bu Gun Anladim

Bu turku mahnisin Qashqayilerin communitisinde, Orkut sitinda tapdim. ishtibahsiz deyir amma oxumaghina deyer. doghrusu ozumede ta'ajjubu var ki nie men ki bir bele tarixe elaghem var, Qashqayilarin tarixine gore az bilirem. meselen ele bu ki nejur olub ki fars olkesinde, farslarin mantaghasinin lab ichinde bir Turku ilat bir bele gudret qazaniplar. Elie bilsem gereh qashqayi dostumnan olarin tarixine gore sorusham.
elbette bu mahni Istanbuli turkusunun mahnilarinnande:

bugun anladim
beni sevmedigini
sadece tanidigin
sana yakin biriyim

bugun anladim
beni sevmedigini
sadece varligina
alistigin biriyim

kizginim canim
ama kendime
laf anlatamadim
su inatci g?nlume

kirginim canim
ama kendime
sana kapilip giden
su zavalli kalbime

git ne olur
nasil olsa unuturum
acilar bana kalsin
dunya senin olsun

git ne olur
nasil olsa alisirim
huzunler bana kalsin
mutluluk senin olsun

bugun anladim
sana ayit deyilim
sadece adini
bildigin biriyim

bugun anladim
beni sevmedigini
sonuna geldigini
herseyin bittigini

kizginim canim
ama kendime
laf anlatamadim
su inatci g?nlume

kirginim canim
ama kendime
sana kapilip giden
su zavalli kalbime

git ne olur
nasil olsa unuturum
acilar bana kalsin
dunya senin olsun

git ne olur
nasil olsa alisirim
huzunler bana kalsin
mutluluk senin olsun

(boyuk memnunniet ve tesekkurler eziz kardeshim, Aydin beyden ki bu sarkida istibahlarimi mene dediler)

chox mahni istemirem burda yazam. elie bilsem calishacayam artix Azerbaijan ve Turklerin tarixinnen burda yazam. sizinde herne nezeriz buranin iyi olmagina varizde mene diyin. hosca kalin!

Toylar - Chanson perdu?e

Toylar mahnilarinda, gabaxja demishken, bu mahnini yaddan cixatmishdim:

Toylar mubarek, mubarek bada

Ey gulu reyhan, reyhan bicerem men

Damad yolunda candan gecerem men�

A380

A380 3
Originally uploaded by okhtay.

O goydeki balonlar heresi bu ashagidaki insanlarin har birisine shahiddir. Olar bu insanlarin her gunku tarix boyu arzusuna ki ucha bilsinler seslenib dinlie bileller.

Ilk defe

Bu mahnia gore hec bir zat yazmiram. Ele bu ozu kifayetdir menim halimnan:

"Ilk defe sahilde, gorum onu men,

gizli bir usutme kecdi qalbimden,

tutmusdu uzunu mavi xezere,

o denize daxdi, men o gozele...

dinmek istedim, dine bilmedim, dine bilmedim, ne etdim yar, bilmedim

dolandi bahar, yaz, dolandi payiz,

fikrimden silinib, getmedin ay qiz,

aradim men seni, bagda baxcada

husnunu her zaman salaram yada...

gezip dolandim, gore bilmedim, gore bilmedim, ne etdim yar, bilmedim

men toya cagrildim bir axsam cagi,

bezenip gulurdu damad otagi

gorenjek tanidim men o gozeli,

ag paltar geymisdi, o gozel peri...

hami gulende, gule bilmedim, gule bilmedim, ne etdim yar, bilmedim"

Adlar

Buyun Urmienin yadina dusmusdum. Dostlarimin biri mene bir xaber yolladi ki Urmia golunun jezirelerinin adin dayisiller ve yerine Farsija adlar goyullar. Bilmirem bu isinen dusmencelix yaradmaxdan sonra daha neler ele getiriller amma feget bu ise te'essuf yemek olar.

Toy

Gecen hafte, Iranni yoldaslarimin birinin evinde gonax cagrilmisdim."13-be-dar" ucun! Sansdan iki dene dostlarimin evlenmeklerinin il donumuydi. Men gerar oldu oxuyam, ona gorede tesmim tutdum Azerbaijanin toy havalarinnan onlar icin oxuyam. Ozumede calibiydi ki birbele toy havasi Azerbaijanda var. Men sadece dordun bilirdim ki ucun onlar icin oxudum. Nezerime catdi ki onlari burda yazam oz yadimnan cixmamax icin sora gordum yazdixca ayrilari da yadima dusur:

1. Evimize gelin gelir, sigarlayib telin gelir

Evimize gelin gelir hey! Ciraxlari gur yandirax gur yandirax, goy oglani sadlandirax sadlandirax,

Asixlar calsin sazlarin, elcilesn el gizlarin el gizlarin...

2. Baxca baga girmisem, etirli gul dermisem,

Gohum gardas ne lazim, yarimi beyenmisem,

Ay asix terifle bizim gelini, gaynana deyin baglasin belini, el oba desin bey toyun mubarek, bey sevindirsin obasini elini�

3. Evimizde senlik var, yigilirlar gonaxlar,

Acilib sufreler, duzulub tohfeler,

Gelin gelir, bu gun bize,

Cal, cal, cal, tar calan bir hava cal,

Cal cal cal, bir oynax sen hava cal

Cal cal cal, oynasin gaynanalar

Cal cal cal, oynasin gaynatalar

Cal cal cal, goy oglan giz oynasin,

Cal cal cal, butun mejlis oynasin�

4. toy toy toydi bu gun, bizim evde toydu bugun,

calin calin calgicilar senlik icin senlik icin�

5. tarci kokle tarini, ince telleri dindir

defci elin islesin, gelbimizi sevindir

toy gunudur el calin, oglan igid giz gesek

hami desin urekden: "ay giz toyun mubarek, oglan toyun mubarek"�

Ucunju oxumax ki oxudum indi yadima dusmur! Da neinemex, ey gojalix!:))

Teklix Jeziresi

Ejayib bir shey olub bu menim burdaki yashayishim. Iranda omrumun coxun Urmuda gecirdennen sonar ve axirda besh yil Tehranda yashiannan sonra hetta Tehrandada men Turkunu Farsidan artix danishirdim. Indi burda ilk defedir ki men gunler olur ki hech kesila Turku danisha bilmirem. Netijesi bu olur ki burda weblogumda yazmag icin bir soz tapa bilmirem! Ele gorunur ki men Turku dilinde bir teklix jeziresine atilmisham.

Shahriar

Hech bilirsiz Shahriarin lab avval sheiri neyimish? Jalibde! Bu sheiri Shahriar 7 yashi olanda, evindaki kulfet uchun yazip:

"Rughie baji, bashimin taji

Eti ver ite, men ever kete!"

Oz aramizde ha! Shahriar da bogaz-guluymus!

Oda menim kimi ushaxlixda abgooshtdan xoshu gelmezdi ve duyunu chox severdi. Bu sheirde ele buna isharesi var.

AzWorld

Bu Azworld sitin dolandiranlar, Sina janablari xususen, elleri agrimasin ki menim sozumu yere salmadilar. Bir iki hefte gabag, mene bir mail vurub, sorada "Mugana Jeyran"i mahnilarina artirdilar. Indi bir yaxshi imkanda ki var budur ki elamag olar o mahnilari mp3 formatinde download eliax ve hemishe gulag asax. Gene elleri agrimasin. Eger bujur idame tapsa bir yaxshi imkan yaradar ki hemeseh Turku ve Azeri musigilarin eshidax.

Mediatheque

Toulousun Mediathequinde ki bu shehrin en boyuk kitab evidir, bir CD Nazim Hikmatdan tapdim. Chox adama xosh gelir o vaxt ki bir tanish ses eshidir. Bu CDda fransajada toplunmushu varidir ki albatta o asli sheyrin yerin vermirdir. Bir nechadana da Alim Gasimovun Cdlarinna varidir, amma olari Iranli musigisinin arasinda goymushdular. Bunu gebulum var ki bu iki musigi cox bir bire yaxindilar amma o yerde ki Armenistan ve Kurdustana Ayri bir kategory ayiriblar bu ish azeri musigi ucun gorulmuyub ki bir az ishkallidir.

Dostlarimi cox uzledim!

axsham Armin menim ucun bir offline goymushdu ve bunun galanin menden istemishdi:

Naledendir ney kimi avazeye eshkim bulend...

ve galanin yazdim:

...nale terkin gilmaram ney tek kesilsem bend bend
qil meded ey baxt, yoxsa kami dil mumkun deyil
eyle kim ol dilruba bidardi dir men derdimend.
Ne yaxshi gunlerimiz variyde, hefte axirlari Tehranin xiabanlarinda sesimizi salardix bashimiza ve azeri mahnilardan yada salani oxuyardix.

Mugana Jeyran

Norvejde olanda, Dayimnan bu Azeri sitin adin orgashdim: Az World
Galdim urda, ela ichinde gutdalanirdim ki Gandab xanim oxudugu "Mugana jeyran"a rast galdim. Gechan yil yadima dushdu ki najur aziz amicanim bunu oxuya oxuya gandrirdi mene.
Bu sita bir mail vurub istamishem ki gena bunu ora goysunlar, butunluguje bu defe. Allah elasin sozumu year salmasinlar.

Ashix!

Buyun yadima dushdu ki Ashix Dervishden bir cassete ozumnen irannan getimishdim, koroghlu ve delilerinin dastanlari ki ashigin dilinnen neghl olur. Bu yaxshi resm ne heyif ki indi chox az gedr verilir ve da o gabagki tentenesin elden verib. gorun bir ashig o mexsus sesinnen bele bir zat oxusa neje yerizden terpenmesiz?:
Gonax gardash, eylen diyim sozumu!
derin deryalarin bulagiam men.
her yerde bir derd olsa,
yegin bil o derdin ojaghiam men!
chox gozel diyib, deme!

Yashar dostuma javab

Orkutda Ahmet Kayanin communitysinde bir Azerbaijanli vetendashlarimizdan Ahmet Kayanin arxasija bir sira sozler demishdir, amma sozleri ele esebannietleydi ki ona javab yazmaghi o halda mentigh uzunnen duz gormedim. Ama indi burda, dostum Yashar, bir sozler demishdir ki bir nechasinnen muvafigh olduxja, hamisini duz gormurem. Gabaxjada bunu demishem, bilmirem burda ya farsja weblogumda, biz ozumuzu geviletmexje, Yashar bei demishken dushmanimizida tanimaliyix, ama bu dushmani danmaghinan fergh eder. Men Ahmet Kayani dushman saymiram ama eger de onu dushman saysax gereh insafla ona baxax ve bilax ki herhalda bir insani sozune xatir oldurmek en boyuk zulmlerdendir. Bir ayri baxishdan da buna baxmax beledir ki, sizlerden sorushmaliam, hanki Azerbaijanli senetcini tanisiz ki kurduje bir oxumax oxumush ola? Kayanin ele bu ishi ona hormati vajib edir, her eghideye baghli olmasi yerinde. Veten dostlughunnan Rascismin bir tukje fasilesi var, dushmeni tanimaxdan elave bu fasilenide tanimax vajibdir.

Sulh negmesi

Ana gelbim odlanir
Soz dushende davadan
Ana gelbim odlanir
Soz dushende davadan

Bes deyirmi ana torpag su ishdi gan axdi gan?
Bes deyilmi ana torpag su ishdi goz yashindan?
Yer uzunde dosti olsun,
Gereh insan insanin
Yer uzunde dosti olsun,
Gereh insan insanin

Gelbimdeki bu arzular
Gelbimdeki bu arzular
Arzusudur zamanin
Men anayam, bu sesimde yerin goyun derdi var
Sulhe gelin ey insanlar
Yoxsa dunia mehv olar

Silahlari yandirin
Ershe galxsin tussusu
Silahlari yandirin
Ershe galxsin tussusu
Her obada, her olkede
Goye galxsin sulh sesi
Uzu gulsun ushaglarin
Bayram olsun yer uzu